الغ بيك يك شـخصيت جهاني

+0 ^

الغ بيك يك شـخصيت جهاني


الغ بيك محمد ترغي در 32 مارچ 1393 م در جريان هاي حربي امير تيمور تولد يافته اسـت. الغ بيك به صفت سـتاره شـناس، رياضي  دان و شـخصيت بزرگ دولتي در راه علوم خدمات بس ارزنده علمي از خود به ميراث گذاشـته اسـت.

طفلي او يك جا با پدر بزرگش در جهان كشـايي ها گذشـت و تيمور به تربيت نواسـته تحت نظر دانشـمندان توجه زياد داشـت. الغ بيك به علوم ديني و طبيعي دسـترسي پيدا نموده به زبانهاي عربي و فارسي بلديت تام پيدا كرد و اكثر عمر خود را در كتابخانه پدرش مي گذرانيد. تيمور بدون در نظر گرفتن خورد سـالي او در امورات كشـور داري آموزش داد و در جلسـات اجتماعات دولتي اشـتراك مي كرد در سـال 1403 براي نواسـه اش تيمور تاشـكينت، سـوم، چمبول، اسـپره و تمام مغولسـتان را تقديم داشـت.

بعد از وفات تيمور در سـال 1405 بين فرزندان بالاي حاكميت نزاع پيدا گرديد در سـال 1409 خ در مركز خراسـان هرات شـاهرخ ميرزا و در ماوراالنهر الغ بيك 15 سـاله در سـمرقند حاكميت داشـت. در سـال 1424 م نيروي الغ بيك به مغلولسـتان حمله نمود در بهار سـال 1425 م آن جا را متصرف گرديد.

در سـال 1347 بعد از مرگ شـاهرخ ميرزا به قصد يكجا سـاختن خراسـان و ماورا النهر كوشـيد. بدون توجه به مخالفت ها در زمسـتان سـال 1449 هرات را فتح و عبداللطيف پسـر خود را حاكم آنجا تعيين نموده، راهي سـمرقند گرديد. دوره سـلطنت الغ بيك 1409 ـ 1449 دورهء پر شـكوه بود. آثار هنري، معماري و ادبيات رشـد نموده و علوم طبيعي و تجارت انكشـاف يافت.

با فرمان الغ بيك در بخارا، سـمرقند، غژديوان مدرسـه ها و در مرو موسـسـات خيريه گشـايش يافت.

در مدارس علاوه بر علوم ديني، علوم عصري نيز تدريس مي گرديد، كار مدرسـه بي بي خانم مقبره امير تيمور و انسـمبل شـاه زنده به پايه اكمال رسـيد. الغ بيك كاروان سـرا ها، چارسـو ها و حمام ها بنا نمود.

الغ بيك در رشـد و انكشـاف علوم ميراث گرانبهاي از خود گذاشـته اسـت، كه از جمله در سـتاره شـناسي اثر مشـهور او زيج الغ بيك مشـهور به زيج گورگاني اسـت. در رصد خانه او با مشـاهدات سـتاره ها جدولي ترتيب داده كه از اهميت خاص برخوردار اسـت. به آن اثرش خود به صفت عالم سـتاره شـناس بزرگ جهاني شـناخته شـده اسـت. اين اثر به فارسي تحرير گرديده و بعداً به عربي ترجمه شـده اسـت. حيدر ميرزا در تاريخ « رشـيدي خود » از اثر ديگر او « تاريخ اولوس ترك » نام مي برد. كه در دو نسـخه اين اثر در كتابخانهء اسـتانبول و دو نسـخه خالصه شـده اين اثر در كتابخانه انديا آفيس و در موزيم بريتانيا نگهداري مي شـود.

رصد خانه الغ بيگ در سمرقند
اثر ديگر او در تاريخ بزبان تركي تحرير يافته اسـت كه در شـناخت حيات سـياسي متصرفات چنگيز خان در نيمه اول قرن 13 و 14 از اهميت خاصي برخوردار اسـت.

الغ بيك به طبيعت و موسيقي علاقه خاص داشت و شـعر نيز مي سـرود. امير علي شـير نوايي در مجالس النفايس و ابوطاهر خواجه در اثر ثمريه نمونه يي از اشـعار او را آورده اسـت. در مورد موسيقي نيز تاليفي دارد. در زمان الغ بيك آثار زيادي از عربي و فارسي به ازبكي ( تركي ) ترجمه گرديده اسـت؛ و.در كتابخانه هاي او در بيشـتر از 1500 جلد كتاب موجود بود.

الغ بيك با آثار كلاسـيك افلاطون، ارسـطو و كيپر آشـنايي داشـت و همچنان علمايي چون احمد قرغاني، البيروني، ابن سـينا، خوارزمي معرفت كامل داشـت. در سـال 1420 مدرسـه الغ بيك نه تنها مركز تحصيلات عالي بود، بل يك جا با رصد خانه اش مركز تحقيقات و اكادمي آن زمان نيز به شـمار مي رفت. قاضي زاده رومي سـتاره شـناس، رياضي دان و عالم مشـهور همان دوران اسـتاد الغ، بيك نه تنها مركز تحصيلات عالي بود و الغ بيك خود از سـتاره شـناسي در اين مدرسـه درس مي داد. غياث الدين جمشـيد كاشي، معين الدين و محمد پير فاني از جمله اسـتادان مشـهور او بود. دولت شـاه سـمرقندي مي نويسـد: الغ بيك در هندسـه مانند اوقليدس و در سـتاره شـناسي مثل بولوسيمي مي باشـد. در اكادمي الغ بيك از طرف غياث الدين كاشي كسـر اعشـاري اختراع گرديد كه بعد از گذشـته 150 سـال دانشـمندان اروپا به كشـف آن موفق گرديدند. اندازه سـاين يك زاويه را الغ بيك و كاشـفي و همچنين معادله يك مجهوله درجه سـه و قيمت پاي را تا 17 رقم اعشـاري كشـف نموده اند. ايشـان به خاطر كشـف راز ها ي كاينات با تجهيزات مكمل رصدخانه اعمار نمود.

با وجود نبود آلات متكامل و پيشـرفته با اسـتفاده از رصدخانه حركات آفتاب و مهتاب را حسـاب نمود كه با محاسـبات امروزي فرق اندك دارد.اين تفاوت در درجه نيسـت و فقط در دقيقه و ثانيه فرق ناچيز ديده مي شـود. و حسـاب سـال و تاره الغ بيك با حساب حاضر بسـيار نزديك اسـت.

الغ بيك             360 روز           6 سـاعت            10 دقيقه             8 ثانيه

در اصل              360 روز           6 سـاعت            9 دقيقه               6 ثانيه

الغ بيك و نماينده گان مكتب او در آسـياي ميانه و شـرق نزديك حامي تفكر اجتماعي و فلسـفي بوده بدون در نظر داشـت مخالفت ها در رشـد علمي و حركت كه باعث سـعادتمندي انسـان اسـت مي داند. او به نقش وسـايل علمي اعتبار بزرگي را قايل اسـت. او معتقد اسـت در راه يافتن به حقيقت علوم نقش رياضي بسـيار بزرگ اسـت. و تحقيقات او نيز به اين امر اسـتوار اسـت. ام اين حركات شـجيعانه علمي او به مخالفت ها كشـانيده شـد. به اثر اين مخالفت ها خودش را كشـتند و دسـت آورد هاي او را پايمال كردند. اما انديشـه و جهان بيني او و كار هاي عملي اش در تاريخ بشـريت و شـرق و غرب از اهميت خاصي برخوردار اسـت.

با گذشـت زماني بعد از وفات اين دانشـمند بزرگ اثر پر بهايش مشـهور به « زيج گوگاني » در دنياي مدرن اروپا راه يافت و از طرف گريوس آماده چاپ گرديد. در سـال 1643 از طرف يونورسـيتي آكسـفورد چاپ گرديد. اين اثر گرانقدر در سـال 1690 در پولند و در سـال 1611 ـ 1678 بنام « اطلس سـتاره هاي آسـمان » به زبان لاتين به نشـر رسـيد. دانشـمندان شـرق شـناس انگليسي ژ. دليمبر ( قرن 19 ) سـتاره شـناس آلماني، ل. سـدي قرن 19 ، ك. پتربي ( 1806 ـ 1880 ) سـتاره شـناس آلماني ك. پروكيلن ( 1868 ـ 1956 ) آلماني و ديگران در مورد اثر زيج گورگاني تحقيقاتي نمودند. و زيج گورگاني به زبان هاي مخلتف جهان در اروپا و قطعه آمريكا و در شـهر هاي مختلف چاپ گرديده اسـت.

دانشـمندان زياد كشـور هاي تركيه، ايران، افغانسـتان، هندوسـتان و اروپا از اصول تحقيقات الغ بيك ضمن سـمينار ها و كنفرانس ها برگذار مي نمايند، كه در سـال 1375 م در مزار شـريف نيز سـمينار در هتل ترابي برگذار گرديد و به اين مناسـبت ليسـه خراسـان به نام ليسـه الغ بيك نام گذاري گرديده بود كه در سـال 1382 م. دو باره نام آنرا حذف نموده و ليسـه را به نام شـخص دگري گذاشـتند.

دوران زندگي الغ بيك اولين بار توسـط دانشـمند روسي برتولد آموخته شـد و در سـال 1908 باسـتان شـناس ديگر روسي و. ل. پاتكين خرابه هاي رصد خانه را كشـف و دو باره احيا گرديد و توجه سـياحان و جهان گردان را به خود جلب نموده اسـت. سـالانه هزار ها جهانگرد از آن بازديد مي نمايند.



  • [ ]