ايران ترك: نام آوران جهان ترك

 در سال 441 ارتش هون تحت رهبري آتيلا به بالكان حمله كرد. در اين تهاجمات شهرهاي ايلريسيوم و سينگيدونوم كه نام امروزي آن بلگراد است و سيرنيوم غارت و تخريب شد. در سال 442 تئودوسيوس ارتش خود را از سيسيلي (جزيره اي در جنوب ايتاليا) فراخواند و دستور داد تا براي مقابله با هون ها سكه هاي جديدي ضرب گردد. او اعتقاد داشت كه مي تواند آتيلا را شكست دهد بنابراين خواسته هاي آتيلا را رد نمود. آتيلا نيز در سال 443 ميلادي اين رد تقاضاهايش را با لشگركشي به شهر هاي كناره دانوب پاسخ داد. ارتش او با تجهيزات نويني مانند دژكوب و برج هاي متحرك كه به دست آورده بود به مركز نظامي راتييارا (RATIARA) و شهر نيسوس كه امروزه نيس خوانده مي شود حمله كرد و آنها را محاصره نمود. آتيلا در مسير پيش روي خود در كرانه رودخانه نيسوا، شهر هاي سرديكا و فيليپوپوليس و آركاديوپوليس را تصرف كرد. آتيلا سپس در مسير تهاجم خود به سوي پايتخت روم شرقي موفق شد يك ارتش رومي را در خارج شهر شكست دهد اما در قسمت شرقي كنستانتينوپوليس با ديوار دفاعي دوبله اي مواجه شد كه از شهر محافظت مي كرد. آتيلا موفق شد ارتش ديگري از روميان را در گاليپوليس كه امروزه گاليپولي خوانده مي شود شكست دهد. تئودوسيوس كه نيروي نظامي خود را از دست داده بود راضي به قبول شكست شد و نمايندگاني را با اختيارات تام به نزد آتيلا و بلدا فرستاد و درخواست صلح نمود. شرايط صلح از شرايط قبلي سخت تر تعيين شد. براساس اين قرار داد امپراطور موافقت نمود تا 2 هزار كيلو طلا به عنوان غرامت و سالانه مقدار 700 كيلو طلا به عنوان باج و 12 سوليدي براي آزادي هر اسير رومي بپردازد.

 اين قرار داد براي چند سال از حمله اقوام هون به امپراطوري روم شرقي ممانعت نمود و اين قوم را در قلمرو خودشان ابقا كرد. پس از صرف نظر هون ها از حمله به بيزانتيوم كه احتمالا در سال 445 بوده باشد، بلدا درگذشت و آتيلا تبديل به تنها حاكم اين قوم شد.

 در سال 447 ميلادي آتيلا مجددا به سوي جنوب و به قلمرو امپراطوري روم شرقي لشگر كشيد و به موئسيا حمله كرد. ارتش امپراطوري روم شرقي تحت فرماندهي يك ژنرال گوت (گوتها دسته اي از اقوام بربر بودند كه از شرق وارد قلمرو امپراطوري روم شرقي شده و بعدها در ارتش امپراطوري روم شرقي به مناصب بالائي دست يافتند) به نام آرنگيسكلوس به مقابله با ارتش آتيلا رفت و در نبرد يوتوس از آتيلا شكست خورد اما تلفات سنگيني متحمل نشد. ارتش آتيلا بدون هيچگونه مقاومتي در بالكان به پيش روي خود ادامه داد و تا ترموپيل در يونان امروزي پيش رفت. كنستانتينوپليس (قسطنطنيه يا استامبول امروزي) پايتخت روم شرقي به توسط زنو فرمانده  ارتش روم شرقي از حمله در امان ماند و ديوارهاي مستحكم آن به واسطه مداخلات كنستانتينيوس كه براي ساخت مجدد ديوار شهر پس از آسيبي كه به دليل زلزله بر آن وارد شده بود، نيز يكي از دلايل عدم كاميابي آتيلا بود. اين ديوار جديد شامل يك سلسله استحكامات و قلعه هائي بود كه شهر را از حمله مصون مي داشت.

 آتيلا كه با ارتش هون  در تراس (واقع در بلغارستان امروزي) قرار داشت بيش از 100 شهر را تصرف كرد و شهر كنستانتينوپوليس را در معرض خطر قرار داد. او به همراه ارتش خود بسياري را كشتند بگونه اي كه تعداد كشته شدگان قابل شمارش نبود. ارتش تحت فرماندهي او كليسا ها را غارت و كشيشان و راهبه ها را به تعداد زياد به اسارت  گرفتند.

 حمله به غرب

 در سال 450 ميلادي آتيلا اعلام كرد كه قصد  دارد به همراه امپراطور روم غربي والنتينيان سوم به پادشاهي ويزيگوتها در تولوز حمله كند (پادشاهي ويزيگوت ها توسط دسته اي از اقوام بربر گوت در اسپانيا و جنوب فرانسه تشكيل شده بود). امپراطور روم غربي در سال 433 ميلادي  يكي از ژنرالهاي خود به نام فلاويوس آئتيوس (FLAVIUS AETIUS) را براي مدتي به عنوان سفير به نزد آتيلا فرستاده بود و آتيلا و آئتيوس دوستي پايداري را با يكديگر تجربه كرده بودند. ارتش هون به كمك ارتش روم غربي شتافت و نيروي مشترك هون و روم موفق شدند گوت ها را شكست دهند.

 هونوريا (HONORIA) خواهر والنتينيان امپراطور روم كه تصميم داشت با يكي از اعضاي سناي روم ازدواج كند (و احتمالا اين ازدواج با مخالفت امپراطور مواجه شده بود) بصورت پنهاني حلقه نامزدي خود را به همراه يك پيام براي آتيلا فرستاد و از او درخواست ازدواج نمود. آتيلا از ارسال اين حلقه دچار سوء تفاهم شد و تصور نمود هونوريا قصد دارد با او ازدواج كند و تصميم گرفت نيمي از سرزمينهاي امپراطوري روم غربي را به عنوان جهيزيه هونوريا مطالبه نمايد. زماني كه امپراطور از نيت هونوريا مطلع شد فقط التماس هاي مادرش گالا پلاسيديا باعث شد تا او از كشتن هونوريا صرف نظر كند و وي را تبعيد نمايد. امپراطور نامه اي براي آتيلا نوشت و در آن به شدت با اين ازدواج مخالفت كرد. آتيلا نيز پيكي به نزد امپراطور فرستاد و اعلام كرد كه هونوريا بي گناه است.

 زماني كه حاكم اقوام فرانك درگذشت آتيلا تلاش نمود تا در تعيين جانشين فرانك ها دخالت كند. او اعلام كرد كه از جانشيني پسر بزرگتر حاكم فرانك ها پشتيباني مي كند اما آئتيوس سردار رومي كه قبلا مدتي در اردوي آتيلا به سر برده بود از جانشيني پسر جوانتر حمايت كرد. آتيلا تصميم به جنگ گرفت و براي اينمنظور  دستور داد  تا  اتحادي  از  قبايل  بربر  ساكن  اروپا  تشكيل  شود. اين  اقوام  شامل  واسال ها (VASSAL)، گپيد ها (GEPID) اوستروگوت ها (OSTROGOTH)، روگيان ها (RUGIAN)، بورگوندي ها (BURGUNDIAN)، آلان ها (ALAN)، و.... بود. او در سال 451 ميلادي ارتش خود را براي جنگ با امپراطوري روم غربي و حمله به سرزمين گل (كشور فرانسه امروزي) حركت داد و وارد سرزمين بلژيك امروزي شد. براساس نوشته هاي جوردان ارتش او نيم ميليون نفر بود (البته اين رقم از نظر تاريخ نگاران اغراق آميز مي نمايد). جي بي بوري (J.B. BURY) اعتقاد دارد هدف آتيلا از اين لشگر كشي گسترش قلمرو حكومتش تا كرانه هاي اقيانوس اطلس بوده است.

 آتيلا در روز 7 آوريل 451 ميلادي شهر متز را تصرف كرد و سپس به شهرهاي ريمس و سرواتوس و تونگرن و ترويس حمله كرد اما لوپوس اسقف شهر ترويس موفق شد پس از ديدار با آتيلا شهر را از كشتار نجات دهد. در اين زمان ارتش روم تحت فرماندهي آئتيوس با همراهي فرانك ها و تئودوريك پادشاه ويزيگوت ها به اورلئان حركت كرد و راه تداركاتي آتيلا را قطع نمود . در نبردي كه در نزديكي شهر شالونزان شامپين در گرفت ارتش متحد فرانك ها و رومي ها به پيروزي دست يافت.

 در اين نبرد تئودوريك اول كشته شد و آئتيوس نيز نتوانست از شكست هون ها بهترين بهره برداري را بنمايد زيرا ارتش هون دچار شكست و فرار شده بود و اين بهترين فرصت براي او بود تا آتيلا را با شكست قطعي مواجه نمايد اما آئتيوس بگونه ديگري مي انديشيد. از نظر او پادشاه ويزيگوت ها كشته شده بود و آتيلا شكست خورده بود و روميان پيروز شده بودند.

 حمله به ايتاليا و مرگ آتيلا

 آتيلا در سال 452 به بهانه ازدواج با هونوريا به ايتاليا حمله كرد. در اين حملات شهر ونيز در معرض تهاجم آتيلا قرار گرفت و مردم اين شهر به جزيره ونتيان لاگون كه در نزديكي شهر قرار داشت فرار كردند. افراد آتيلا همچنين تمام مردم شهر آكوئيليا را از شهرشان اخراج كرد. افراد قلعه شهر از فراز قلعه مستقر بر تپه مشرف بر آن شاهد اخراج دسته جمعي مردم و آتش زده شدن شهر بودند. توقف آتيلا در پشت دروازه شهر آكوئيليا موجب شد تا شهر يودين بتواند استحكامات خود را تقويت كند و ژنرال ايتاليائي آئتيوس نيز با قواي اندك خود نيروهاي آتيلا را به ستوه آورد. زماني كه ارتش آتيلا به رودخانه پو رسيد پيشروي آن به دليل قحطي و بيماري متوقف شد. امپراطور والنتينيان سوم سه نماينده به نام هاي گناديوس آونيوس و تريگتيوس و اسقف شهر روم  لئوي اول كه بعدها به مقام اولين پاپ ايتاليا رسيد را به نزد آتيلا فرستاد. براساس نوشته هاي پراسپر آكوئيتاين زماني كه پاپ به آتيلا گفت حمله به روم سرانجامي شوم به همراه خواهد داشت و آلاريك رهبر قوم ويزگوت ها پس از فتح روم بلافاصله درگذشت، آتيلا از حمله به روم صرف نظر كرد. از ديگر سو قحطي و نيز خبر نزديك شدن يك لشگر از نيروهاي روم شرقي تحت فرماندهي آئتيوس از دره دانوب كه به پشت سر آتيلا حمله مي كرد، او را مجبور به ترك ايتاليا نمود.

آتيلا به سرزمين خود بازگشت و تصميم گرفت تا سال بعد به كنستانتينوپوليس پايتخت روم شرقي حمله كند اما در اوايل سال 453 ميلادي درگذشت.

 دلايل مرگ آتيلا را خونريزي داخلي و ابتلا به بيماري واگيردار در جريان لشگركشي به ايتاليا نوشته اند اما يك مورخ رومي به نام كنت مارسلينيوس نوشته است كه آتيلا رهبر قوم هون با شمشير و به دست همسر خود كشته شد. در اشعار اداي كه يك منظومه اسكانديناوي از اشعار حماسي شمال اروپا است ادعا شده است كه آتيلا به دست همسر خود گودرون كشته شده است. همچنين پريسكاس مينويسد كه احتمالا در پشت صحنه مرگ آتيلا قدرت مارسيان  امپراطور روم شرقي وجود داشته است كه از 450 تا 457 ميلادي امپراطور روم شرقي بوده است. براساس نوشته هاي تاريخي جنازه آتيلا در بستر يك رودخانه دفن شد و سپس رودخانه از روي مزار او عبور داده شد تا محل دفن او نامعلوم بماند. 

 پس از مرگ آتيلا فرزندانش الاك و دنگيزيچ و ارناخ بر سر جانشيني او به ستيز و كشاكش پرداختند و قلمرو حكومت او به سرعت به زوال گرائيد و در نبرد ندائو كه در منطقه اي از مجارستان امروزي و اريش و كرواسي  رخ داد، اقوام ژرمن موفق شدند هون ها را از سرزمين هاي ژرمن ها بيرون برانند. پس از اين شكست اقوام هون از مركز و شرق اروپا عقب رانده شدند.

---

آتيلا (۴۰۵ تا ۴۵۳ ميلادي): رهبر قوم هون كه در زمان حياتش بزرگ‌ترين امپراتوري را در اروپا، از رود اورال تا دانوب داشت. در زمان فرمانروايي‌اش وي يكي از مخوف‌ترين دشمنان امپراتوري‌هاي روم غربي و شرقي بود. روميان به او لقب تازيانه خداوند داده بودند [۱] و به او باج مي‌دادند تا كاري به كار رم نداشته باشد.

آتيلا در آغاز به ايران حمله كرد و با شكست مواجه شد. حمله‌اي كه او در سال ۴۴۱ ميلادي به امپراتوري روم شرقي كرد باعث شد تا تصميم به حملات بيشتري به سوي غرب بگيرد. وي در اروپا شهرهاي بسياري را نابود و غارت كرد.

مرگ عموي آتيلا به نام روگيلا (راگا و يا روا) در سال ۴۲۴ ميلادي موجب شد كه او به همراه برادرش بلدا (يا بودا) كه فرزندان مونجوك بودند كنترل امپراطوري هون را به دست بگيرند. آتيلا دو بار به بالكان لشكر كشيد و پيش از شكست در نبرد چالون از گل (فرانسه امروزي) تا اورلئان پيش رفت؛ وي در ۴۵۲ امپرطور روم غربي والنتيناي سوم را از پايتختش راونا بيرون راند و به قسطنطنيه و رم رسيد وي از تاختن به اين دو شهر خودداري ورزيد.

آتيلا كه در شب زفاف آخرين ازدواجش با ايلديكو كه زني جوان و زيبا از گوتها بود در اثر خونريزي بيني و به روايتي خونريزي داخلي فوت كرد. هون‌ها جنازه آتيلا را در سه تابوت درون هم قرار دادند تابوت اول كه جسد درون آن قرار داشت از طلا، تابوت دوم كه تابوت طلايي را درون خود جا داده بود از نقره و سومين تابوت كه تابوت نقره درون آن جاي مي‌گرفت از فولاد بود. تابوت آتيلا را در بستر رود تيزا دفن كردند.

آتيلا آن چنان محبوب مردم خود بود كه در عزاي او به جاي اشك ريختن رگهاي خود را مي‌زدند و خون خود را مي‌ريختند

آتيلا فرزندان بسياري داشت از ميان فرزندان او سه تن از پسرانش به نامهاي اللاك، دنگيز (دنيز) و ارناخ بر سر تصاحب تاج و تخت پدر به جنگ با يكديگر پرداختند كه اين نزاع با پيروزي اللاك همراه بود. امروزه ادعاهايي در مورد انتساب برخي پادشاهان به آتيلا مطرح مي‌شود يكي از اين ادعاهاي معتبر و قابل اثبات، ادعاي انتساب تزارهاي بلغارستان به آتيلاست. ادعاي ديگري كه بسيار رايج اما اثبات نشده‌است، انتساب شارلماني-بنيانگذار امپراطوري مقدس روم - به آتيلا است.

اگرچه در برخي كشورهاي اروپاي غربي وي نمادي از بيرحمي و تجاوزگري است. بر عكس برخي تاريخ‌نگاران وي را پادشاهي بزرگ و شريف دانسته‌اند. آتيلا در فرهنگ مجارها و تركها و فرهنگهاي وابسته يك قهرمان است. در افسانه‌هاي اسكانديناوي نيز از آتيلا به نيكي ياد شده‌است. در منظومه‌هاي حماسي آلمانيها آتيلا ديگر يك بلاي آسماني نيست. او پادشاهي است صلح‌جو كه ميلي به مبارزه و كشور گشايي ندارد. در سرود نيبلونگن اين امر بوضوح ديده مي‌شود.در قزاقستان نيز آتيلا يك قهرمان است و بانك ملي اين كشور تصوير او بر روي سكه‌هاي 100 تنگه‌اي حك نموده است.

---

آتيلا هون: تازيانه خداوند آتيلا رهبر تركان (۴۰۵ تا ۴۵۳ ميلادي): رهبر قوم ترك هون كه در زمان حياتش بزرگ‌ترين امپراتوري را در اروپا، از رود اورال تا دانوب داشت. در زمان فرمانروايي اش وي يكي از مخوف‌ترين دشمنان امپراتوري‌هاي روم غربي و شرقي بود. روميان به او لقب تازيانه خداوند داده بودند. و به او باج مي‌دادند تا كاري به كار رم نداشته باشد. درباره‌اش نوشته‌اند: خدا او را براي تكان دادن تاريخ آفريده بود.
سخناني از آتيلا خاقان تركهاي هون در اينجا سخناني از آتيلا ذكر مي شود كه نشانگر شعور ملي و درك اجتماعي بالاي او و هونها مي باشد:
- عظمت وشخصيت يك هون زماني مشخص مي شود كه ديدگاه وي پيرامون منافع هون ها مثبت يا منفي، روشن شود.
- اگر تمامي حرفهاي رهبر بدون اعتراض وانتقاد پذيرفته شود،نصايح وپندها بي اساس گشته وتملق وچاپلوسي به جا آورده مي شود.
- شخصي كه، خارج از آزمايشگاه جنگ خود را بيش از حد برتر بداند در قعر جهالت انديشه ها وغرورش غرق مي شود.
- برخي از هون ها در حاليكه هيچ مشكلي نيست به دنبال راه حل هستند، اين بهترين شيوه است.
- هون ها براي اهداف خاص خود دشمن تراشي مي كنند. - كسي كه مي داند كاري نكرده و مورد تشويق قرار گرفته است، معناي تشويق ومجازات را درك نكرده وبي نظمي را امري طبيعي مي بيند.
- رهبر، هيچ گاه جروبحث نمي كند.
- هر فردي به غير از ملت خود به چيز ديگري بينديشد، خيانت وبي اعتنايي او محرز است ومجازات خواهد شد.
- فراموش نكنيد، موفقيت نتيجه تلاش و تكاپوي عظيم يك فرد جسور مي باشد.
- شايعه ريشه احترام و شخصيت را مي خشكاند.
- فردي كه باعث مي شود در ميان هون ها و قبايل وابسته به آنها اختلاف پيش آيد، فرد صادقي نيست و از دشمنان محسوب مي گردد، اين شخص مي بايست از ريشه قطع شود. اينگونه اشخاص نه تنها خود آلوده هستند،بلكه به تدريج افكار وانديشه هاي ديگران را نيز آلوده مي كنند واز اراده و تصميم آنها مي كاهند و ريشه ها را مي پوسانند.
- فرماندهان بايد حس رقابت داشته باشند، و بدانند كه ديگران سعي دارند ازما پيشي بگيرند وما نيز بايستي از همان حس برخوردار باشيم ، تا بتوانيم بيشتر بتازيم، رهبر و فرماندهي كه حس رقابت نداشته باشد، شخص ضعيفي خواهد بود.
- مصرنبودن در اهداف واعمال، نوعي پذيرش شكست است وباعث سوار شدن زندگي برانسان مي شود و نه انسان بر زندگي.
- رهبر يا فرمانده بايد چنان باشد كه تبهكاران وگناهكاران از وي بترسند و مظلومان منتظر مراقبت و محافظت او باشند و تشويق گردند.
- من آتيلا، اين نصايح را به كار بستم و اگر قوم هون به كار بندد سريعتر به هدف ها مي رسند.
- اگر مرا دوست داريد همانند رومي ها مجسمه مرا نسازيد، بلكه سخنان مرا به فرزندانتان بياموزيد.(آتيا سوزو)

وبلاگ ايران ترك(نسخه معرفي مشاهير ترك) براي معرفي بزرگان، مشاهير و نام آوران دنياي ترك و بويژه تركان آذربايجان افتتاح گرديده است.از دوستان و همزبانان قزاق، قشقايي،تركمن و... خواهشمندم در صورتي كه زندگي نامه يا مطلبي درباره مشاهير ترك بزبان فارسي يا تركي دارند مطلب يا لينك آن را به اين وبلاگ ارسال نمايند تا مورد استفاده قرار گيرد.