ايران ترك: نام آوران جهان ترك

زينب پاشا زن اسطوره اي آذربايجان

آشنايي با مير جعفر پيشه وري سخناني از پيشه وري: ما هميشه گفته‌ايم و اكنون نيز صريحاً مي‌گوييم: ما به‌طور جدي به ايران و تماميت ارضي آن علاقمند ايم. اگر از طرفي خدشه‌اي به آن وارد شود شايد جدّي‌تر و فداكارانه‌تر از ساكنان ايالت‌هاي ديگر ايران – براي جلوگيري از آن [خدشه] اقدام خواهيم كرد. با اين حال هرگز حاضر نيستيم از دفاع از ملّت، زبان و آداب و رسوم و خصوصيت‌مان صرف‌نظر كنيم. اين‌جا چيزي كه مغاير با قانون و حقّ حاكميت خلق‌هاي ايران باشد وجود ندارد. برعكس اگر ما خود را با دست خودمان اداره كنيم، چه بسا اين امر بتواند به تكامل و تعالي ايران رشد بيش‌تري دهد. نهضت ملي ما ديگر از چارچوب ملّي خارج شده و مقام پيشاهنگي جنبش دموكراتيك ايران را احراز كرده‌است. اكنون ديگر عموم مردم ايران شروع به درك اين موضوع و معناي حقيقي آن كرده‌اند. گفتگوهاي آغاز شده در تهران موجب روشن شدن ابهامات و سوءتفاهماتي گشته كه دشمنان ما به طرق و بهانه‌هاي گوناگون ايجاد كرده‌اند. اين گفتگوها حسن تفاهمي اساسي ميان خلق آذربايجان و ايرانيان بيرون از آذربايجان به وجود آورده‌است. اين حسن تفاهمات علي‌رغم تلاش‌هاي مذبوحانهٔ مرتجعين داخلي و خارجي، روز به روز عمق مي‌يابد و نتايج مثبتي مي‌دهد. ---------------

بدون شك ايرج ميرزا يكي از شاعران شناخته شده و چيره دست ايران بوده است. ايرج ميرزا جزء خانواده هاي ثروتمند زمان خويش بود و از نسل تركان قجري بود. او نوه نواده فتحعلي شاه قاجار بود و در فارسي و در عربي و فرانسوي مهارت داشت و روسي و تركي را نيز مي دانست و خط خوب مي نوشت. تحصيلاتش در مدرسه دارالفنون تبريز صورت گرفت و در نوزده سالگي هنگام وليعهدي مظفر الدين ميرزاي قاجار لقب صدر الشعرايي يافت. اما خيلي زود از شاعري دربار كناره گرفت و به خدمات مختلفي پرداخت كه در ميان آنها در وزارت معارف از همه پر ارزشتر بود. شعر ايرج ساده و روان و مشتمل بركنايات و تعبيرات عاميانه بود. با وجود قجري بودن، هيچگاه از كنايه هاي سياسي خود دست بر نمي داشت.

شفيعي كدكني ايرج را جزو شاعراني مي داند كه در همه زمينه هاي شعري كه در آن به طبع آزمائي پرداخته موفق بوده است.

اما آنچه در ميان عوام و متاسفانه بسياري از تحصيل كرده هاي ما معروف است اين است كه ايرج يك شاعر بسيار بي ادب و داراي اشعار مستهجن است و اصلا ايرج با اشعار بي ادبانه اش معروف است!

اين جملات واقعا دردناك است.قبول دارم كه ايرج در بسياري از موارد عفت قلم را رعايت نكرده و به توصيه هاي دوستان و شاعران زمان خود گوش نداده است ، اما بسياري از آن اشعار ايرج در زمينه طنز بوده و اغلب جنبه انتقادي داشته است. خود ايرج ميرزا در خصوص طنزپردازي هايش در شعري گفته است:

باغ خندان ز گل خندان است / خنده آئين خردمندان است

دل شود رنجه زجد شام و صباح / مي كند اصلاح مزاجش به مزاح

 خنده هر چند كه از جد دور است / جد پيوسته نه از مقدور است

اوزير(عزير) حاجي بيگوف آهنگساز نابغه آذربايجان

در اين مجال ميخواهم به معرفي زندگي و آثار يكي از نوابغ موسيقي جهان؛ هنرمند و نويسنده شهير آذربايجان؛ مرحوم اوزير(عزير) حاجي بيگوف بپردازم.

همان شخصي كه اولين اپراي آذربايجان و يا به عبارتي اولين اپراي كشورهاي اسلامي را نوشت. آهنگساز بزرگي كه موسيقي عظيم و غني آذربايجاني را براي اولين بار در قالب موسيقي علمي و مترقي اروپا ارائه كرد.

(در اين نوشته از كتاب < اوپراي كوراوغلو > ؛ نوشته و تدوين ش- فرهمندراد به طور عيني و با كمي تغيير استفاده شده)

اوزير(عزير) عبد الحسين اوغلو حاجي بيگوف(1948-1885)

< < دانكو با صدايي رعد آسا فرياد بر آورد: براي انسانهاي چه كاري از من ساخته است؟ و ناگهان با ناخنها سينه اش را دريد؛ قلبش را بيرون كشيد و بالاي سر خود به اهتزاز در آورد. (ماكسيم گوركي) >>

محمدامين رسول زاده بنيانگذاراولين جمهوري مسلمان جهان در آذربايجان

محمد امين رسول‏زاده. (تولد31 ژانويه 1884 نوخالي باكو. مرگ 6 مارس 1955 استانبول). در سال 1902 «سازمان جوانان مسلمان» را بنيان گذاشت كه از جمله اهداف آن، چاپ و پخش بيانيه و تبليغ در بين كارگران كارخانه‏ها بود و در اين راستا نشريه‏اي بنام «همت» انتشار داد كه بعدها «تكامل» شد. او در سال 1905 در جريان مبارزات انقلابي خود با استالين آشنا شد. آنموقع هر دو 20 ساله بودند و رسول‏زاده به عنوان روزنامه‌نگار كار مي‌كرد. او مقاله‌هايي را براي انواع روزنامه‌هاي مخالف مي‌نوشت و با گروه مساوات آذربايجان همكاري داشت. استالين نيز در باكو بود و كارگران شركت نفت را عليه سرمايه‌داري و تزار سازمان‌دهي مي‌كرد. زماني كه مقامات رسمي روسيه تلاش كردند استالين را دستگير و زنداني نمايند، رسول‏زاده او را در آپارتمان شخصي‌اش پنهان كرده و جانش را نجات داده بود. در 1906 در روزنامة «قلم» مقاله مي‏نوشت و آنگاه به سردبيري موقت آن رسيد. در اين سال سردبيري «تكامل» را عهده‏دار گرديد. در 1907 كه عرصه برمخالفان در روسيه تنگ شد، به ايران آمد و در حمايت از مشروطه به فعاليت پرداخت. او همراه كساني چون سيدحسن تقي‏زاده و سليمان‏ميرزا اسكندري و سيدمحمدرضا مساوات، حزب دموكرات را بنيان نهاده و روزنامة «ايران نو» را انتشار دادند. رسول‏زاده سرمقالة اين روزنامه را مي‏نوشت. او در 1328 ه.ق و در دومين سال انتشار آن سردبير شد. در 1911 به تركيه رفت و به «تورك اوجاغي» پيوست. پس از آغاز جنگ جهاني اول، به باكو بازگشت و فعاليتهاي انقلابي خود را از سرگرفت. در 1917 كه رژيم تزاري سرنگون شد، او زمينه را براي استقلال آذربايجان فراهم يافت. در 28 مه 1918 تشكيل جمهوري آذربايجان به عنوان اولين جمهوري مسلمان جهان اعلام شد و رسول‏‏زاده با اكثريت آراء به عنوان رهبر شوراي ملي آذربايجان برگزيده شد. در28 آوريل 1920 كه نيروهاي ارتش سرخ به رهبري سرگئي كيروف، باكو را تصرف و جمهوري آذربايجان را ساقط كردند، رسول‏زاده در روستايي مخفي شد ولي به زودي دستگير و زنداني شد. استالين به باكو آمده و او را از زندان آزاد كرد وباخود به مسكو برد تا هم زير نظر اوباشد و هم اينكه شايد بتواند اورا تطميع نمايد. در مسكو استالين پستهاي مختلفي را به او پيشنهاد كرد ولي او هيچكدام از آنها را نپذيرفت چون از سقوط جمهوري آذربايجان به دست بلشويكهاي روس آزرده خاطر بود. او حتي سمت مترجم رسمي دولت شوروي را نپذيرفت و ترجيح داد در دانشگاه مسكو، تاريخ و ادبيات شرق را تدريس نمايد. چون شيوة استالين نابود كردن دوستان قديمي بود، رسول‏زاده به ياري برخي از اعضاي حزب مساوات، به فنلاند گريخت و از آنجا در سال 1922 به تركيه رفت. استالين از آتاتورك خواست تا طبق قرارداد استرداد مجرمين سياسي، رسول‏زاده را به شوروي تحويل دهد. آتاتورك از رسول‏زاده خواست تا آرام شدن اوضاع، تركيه را ترك كند. رسول‏زاده به لهستان رفت و در آنجا با ژوزف پيلسودسكي رهبر لهستان ديدار كرد. چندي بعد با دختر برادر يا خواهر پيلسودسكي آشنا شد كه منجر به ازدواجشان گرديد. با حملة آلمان به لهستان در  1939 ، رسول‏زاده به تركيه بازگشت. در اين زمان هيتلر براي عملي كردن نقشه‏هاي بلندمدتش و ، نياز به كساني داشت كه در منطقة قفقاز نمايندة او باشند. هيتلر وصف فرهيختگي و دانش رسول‏زاده را شنيده و تشخيص داده بود كه او تنها فرد مناسب است. رسول‏زاده در آلمان با هيتلر ديدار كرد. آرزوي او احياي استقلال آذربايجان ورهايي يافتن آذربايجان از زير يوغ استعمار روسها بود.به همين علت در انديشه بهره برداري از آن شرايط خاص بين المللي و كسب استقلال آزربايجان به ياري آلمان بود. زماني كه هيتلر آماده سازماندهي ارتش خود بود، از رسول‏زاده خواست تا براي آنان سخنراني كند. در سخنراني او تنها عشق به آذربايجان ديده مي‏شد. از اين رو كه هيتلربه انديشه رسولزاده پي برده بود و فهميده بود رسولزاده فقط و فقط در فكر كسب استقلال مجدد آزربايجان است از او نااميد شده و به او 24 ساعت مهلت داده شد كه آلمان را ترك كند. رسول‏زاده نيز به تركيه بازگشت ومدتي بعد براثر بيماري قند درگذشت. او در ميان شخصيتهاي آذربايجاني از وجهة بسيار بالايي برخوردار بوده و است. دكتر فريدون آدميت در كتاب «ايدئولوژي نهضت مشروطيت ايران» دربارة او چنين نوشته است: «او انديشه‏گري است پرمايه، با ذهني فرهيخته و فكري منظم و منطقي. از مردان استوار و بافضيلت بود.»